1. Διατύπωσε εκ νέου το πρόβλημα
Όταν ένα στέλεχος της Toyota ζήτησε από τους εργαζομένους να του προτείνουν «τρόπους για να αυξηθεί η παραγωγικότητά τους» το μόνο που πήρε σαν απάντηση ήταν απορημένα βλέμματα. Όταν επαναδιατύπωσε το ερώτημα, ζητώντας από τους υπαλλήλους του «τρόπους για να γίνει η εργασία τους πιο εύκολη» πήρε σαν απάντηση έναν καταιγισμό ιδεών και προτάσεων. Οι λέξεις έχουν πολλές ερμηνείες, και γι’ αυτό παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πως αντιλαμβανόμαστε ένα πρόβλημα. Στο παραπάνω παράδειγμα το «να είσαι παραγωγικός» μπορεί να ερμηνευτεί σαν μια θυσία που κάνει κάποιος για την επιχείρηση, ενώ το «να κάνεις την δουλειά σου ευκολότερη» ερμηνεύεται σαν κάτι που κάνει κάποιος για δικό του όφελος, προσφέροντας παράλληλα και στην επιχείρηση. Στην ουσία, το πρόβλημα παραμένει το ίδιο, αλλά τα συναισθήματα είναι τελείως διαφορετικά. Όταν αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα λοιπόν, προσπάθησε να το αναδιατυπώσεις. Πάρε τις μεμονωμένες λέξεις και άλλαξέ τις. Αν αυτό που θέλεις να πεις είναι «αυξήστε την παραγωγή;» δοκίμασε να το πεις αλλιώς, αντικαθιστώντας τη λέξη «αύξηση» με τη λέξη «προσέλκυση», «ανάπτυξη», «επέκταση», «ανταπόδοση» και παρατήρησε πόσο η αντίληψή σου γύρω από το πρόβλημα αλλάζει.
2. Ανάλυσε τις υποθέσεις
Κάθε πρόβλημα - ανεξάρτητα από το πόσο απλό μπορεί να είναι – συνοδεύεται από έναν μακρύ κατάλογο υποθέσεων. Πολλές από αυτές τις υποθέσεις τις οποίες κάνεις προσπαθώντας να το λύσεις μπορεί να είναι τόσο ανακριβείς που ενδέχεται να σε αποπροσανατολίσουν. Το πρώτο βήμα για να ξεφορτωθείς τις κακές υποθέσεις είναι να τις κάνεις πιο σαφείς. Φτιάξε έναν κατάλογο και γράψε όσες περισσότερες υποθέσεις σου έρχονται στο μυαλό - ειδικά τις πιο προφανείς προς εσένα. Αυτό θα κάνει το πρόβλημα πιο σαφές. Στη συνέχεια εξέτασε την ισχύ κάθε υπόθεσης ξεχωριστά και τις συνέπειές της. Ακολουθώντας αυτή τη διαδικασία θα αντιληφθείς πως πολλές από τις υποθέσεις σου είναι αβάσιμες ή τις επέβαλλες ασυνείδητα στον εαυτό σου. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι είσαι έτοιμος να ασχοληθείς με την επιχείρηση εστιατορίων. Μια από τις υποθέσεις σου μπορεί να είναι ότι τα εστιατόρια «έχουν ένα μενού». Ενώ μια τέτοια υπόθεση είναι αληθινή εκ πρώτης όψεως, αν σκεφτείς πιο δημιουργικά θα δεις ότι υπάρχουν και άλλα πολύ πιο ενδιαφέροντα επιχειρησιακά πρότυπα (όπως για παράδειγμα, ένα εστιατόριο στο οποίο οι πελάτες προτείνουν στον αρχιμάγειρα ιδέες των πιάτων).
3. Ένα κομμάτι «υπέρ»
Κάθε πρόβλημα αποτελεί ένα μικρό κομμάτι ενός μεγαλύτερου προβλήματος. Αν λοιπόν αισθάνεσαι ότι αναλώνεσαι σε λεπτομέρειες ή με λίγα λόγια χάνεις το δάσος για το δέντρο, κάνε μερικές ερωτήσεις στον εαυτό σου που θα σε βοηθήσουν να το θέσεις πιο γενικά: «τί μέρος του γενικότερου προβλήματος αποτελεί; », «τι παράδειγμα είναι αυτό;» ή «ποια είναι η πρόθεση πίσω από αυτό;». Μια άλλη προσέγγιση που βοηθάει πολύ είναι να αντικαθιστάς τις λέξεις με άλλες που έχουν μια ευρύτερη έννοια, π.χ τη λέξη «αυτοκίνητο» με τη λέξη «όχημα», τη λέξη «σπίτι», με τη λέξη «οίκημα» κ.λπ.
4. Ένα κομμάτι «υπό»
Εάν κάθε πρόβλημα είναι μέρος ενός μεγαλύτερου προβλήματος, τότε κάθε πρόβλημα αποτελείται από πολλά μικρότερα προβλήματα. Χωρίζοντας λοιπόν ένα πρόβλημα σε πολλά μικρότερα αποκτάς καλύτερη επίγνωση για το ίδιο το πρόβλημα και αυτομάτως αρχίζεις να το βλέπεις λιγότερο περίπλοκο και δύσκολο. Μερικές από τις χαρακτηριστικές ερωτήσεις που μπορείς να υποβάλεις στον εαυτό σου για να κάνεις το πρόβλημα πιο συγκεκριμένο είναι: «ποια είναι τα μέρη του;» ή «τι παραδείγματα μπορώ να βρω;». Η κατηγορία λέξεων που θα σε βοηθήσουν εδώ είναι οι πιο συγκεκριμένες σημασιολογικά. (Π.χ. αντί για τη λέξη «αυτοκίνητο» μπορείς να χρησιμοποιήσεις «φορτηγάκι» «λιμουζίνα» ή αυτή που χαρακτηρίζει ακριβώς το αμάξι με το οποίο ασχολείσαι. Το ίδιο ισχύει και για το «σπίτι», χαρακτήρισέ το με αυτό ακριβώς που είναι «εξοχικό», μεζονέτα, γκαρσονιέρα κ.λπ.)
5. Βρες πολλές οπτικές γωνίες
Πριν αρχίσεις να βρίσκεις λύσεις, σιγουρέψου ότι εξετάζεις το πρόβλημα από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Για παράδειγμα, αν έχεις μια επιχείρηση και προσπαθείς να «αυξήσεις τις πωλήσεις» προσπάθησε να δεις το πρόβλημα από τη πλευρά ενός πελάτη. Για ποιο λόγο θα είναι πρόθυμος να πληρώσει περισσότερα για το προϊόν που του προσφέρεις; Πώς θα αντιδρούσε ο ανταγωνισμός; Οι υπάλληλοί σου; Η μαμά σου; Γενικά προσπάθησε να φανταστείς πώς θα αντιδρούσαν άνθρωποι με διαφορετικούς ρόλους; Πώς θα το έβλεπε ένας πολιτικός; Ένας καθηγητής πανεπιστημίου; Μια καλόγρια; Προσπάθησε να βρεις τις διαφορές και τις ομοιότητες εξετάζοντας τον τρόπο επίλυσης που θα ακολουθούσε μια ομάδα διαφορετικών ανθρώπων.
6. Χρησιμοποίησε σωστές λέξεις
Υπάρχουν μερικά εκφράσεις οι οποίες είναι πολύ αποτελεσματικές στην επίλυση προβλημάτων:
• Βρες πολλές λύσεις. Ένας άριστος τρόπος να αρχίσεις είναι: «Με ποιους τρόπους εγώ…». Αυτή η έκφραση είναι πολύ ανώτερη από «πώς μπορώ…» δεδομένου ότι θεωρεί δεδομένο ότι υπάρχουν πολλές λύσεις σε αυτό που σε απασχολεί. Όσο περίεργο κι εάν ακούγεται, αυτό ακριβώς το συναίσθημα της ελπίδας κάνει το μυαλό σου να βρίσκει πιο εύκολα τις λύσεις.
• Σκέψου θετικά. Οι θετικές δηλώσεις σε βοηθούν να βρεις τον πραγματικό στόχο πίσω από το πρόβλημα. Για παράδειγμα: αντί να ψάξεις τρόπους να «κόψεις το κάπνισμα», ψάξε τρόπους να «αυξήσεις την ενέργειά σου» και να «ζήσεις περισσότερο».
• Θέσε το πρόβλημά σου υπό μορφή ερώτησης. Ο εγκέφαλός μας αγαπά τις ερωτήσεις. Εάν η ερώτηση είναι «δυνατή», ο εγκέφαλός μας θα κάνει τα πάντα για να βρει την απάντηση - ακόμα και όταν εμείς δεν το αντιλαμβανόμαστε.
• Χρησιμοποίησε τον ακόλουθο τύπο για τη διατύπωση του προβλήματός σου. (Δράση) (Αντικείμενο) (Χαρακτηρισμός) (Τελικό αποτέλεσμα);» Παράδειγμα: Με ποιους τρόπους μπορώ να διακοσμήσω (δράση) τα βιβλία μου (αντικείμενο) πιο όμορφα (χαρακτηρισμός) ώστε να τα αγοράσουν περισσότεροι άνθρωποι; (τελικό αποτέλεσμα).
7. Κάντο ενδιαφέρον
Διατύπωσε το πρόβλημα έτσι, ώστε να σε εξιτάρει. Αν το συγκεκριμένο πρόβλημα σου φαίνεται πάρα πολύ βαρετό, κάντο να φαίνεται πιο ενδιαφέρον. Το μυαλό σου θα σε ευχαριστήσει και θα σε ανταμείψει αργότερα. Αλλιώς είναι να σκέφτεσαι την «αύξηση των πωλήσεων» (βαρετό) και αλλιώς να σκέφτεσαι πως να «καταπλήξεις τους πελάτες σου» (ενδιαφέρον).
8. Aντέστρεψε το πρόβλημα
Ένα αποτελεσματικό τέχνασμα που θα σε βοηθήσει κάθε φορά που νιώθεις ότι «κολλάς» σε ένα πρόβλημα είναι να το αντιστρέψεις μέσα στο μυαλό σου.
Αν θέλεις να κερδίσεις, ανακάλυψε τι θα σε έκανε να χάσεις. Αν προσπαθείς να βρεις τρόπους για την «αύξηση της παραγωγής», σκέψου τι θα έπρεπε να κάνεις για να τη μειώσεις. Το μόνο που έχεις να κάνεις μετά από αυτή τη διαδικασία, είναι να αντιστρέψεις τις απαντήσεις σου.
Αυτή η φαινομενικά μπερδεμένη μέθοδος μπορεί να σου φαίνεται ανόητη. Αν όμως αντιστρέψεις τις απαντήσεις μπορεί να ανακαλύψεις τις, μάλλον, προφανείς λύσεις στο αρχικό πρόβλημα.
9. Σύλλεξε τα γεγονότα
Λέγεται ότι εάν έχεις ένα σαφές, καθορισμένο πρόβλημα έχεις λύσει το μισό. Γιατί ένα τέλεια-καθορισμένο πρόβλημα δεν είναι πια, πρόβλημα. Γι’ αυτό ερεύνησε προσεκτικά τις αιτίες που το δημιούργησαν. Φτιάξε ένα διάγραμμα του προβλήματος. Τι δεν σου είναι γνωστό; Υπόβαλλε ερωτήσεις, σύλλεξε τα γεγονότα και γίνε πολύ συγκεκριμένος όταν το διατυπώνεις στον εαυτό σου ή στους άλλους. Αν για παράδειγμα το πρόβλημα σου είναι ότι η σύζυγός σου δεν σε ακούει ποτέ, η δήλωση «δεν με ακούς ποτέ» δεν επιφέρει τη λύση. Αν όμως, η δήλωση είναι «δεν με κοιτάς στα μάτια όταν σου μιλάω» η λύση είναι προφανής και γλιτώνεις χρονοβόρους προβληματισμούς.
10. Βρες λύση στη δήλωση του προβλήματός σου
Η αλήθεια είναι πως το να δεις ένα πρόβλημα από τη σωστή οπτική γωνία είναι από μόνο του ένα πρόβλημα. Γι αυτό νιώσε ελεύθερος να χρησιμοποιήσεις οποιαδήποτε δημιουργική τεχνική σκέψης ξέρεις για να βοηθηθείς. Υπάρχουν άφθονες λύσεις για να επιλέξεις: Μπορεί να γράψεις έναν κατάλογο «100 λύσεων για προβλήματα» ή να το βάλεις στα πόδια! Κανείς δεν ξέρει αν στην πραγματικότητα 55 λεπτά για τον καθορισμό ενός προβλήματος και 5 λεπτά για τη λύση του, είναι μια καλή αναλογία. Η ουσία είναι ότι πρέπει να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι να μάθουμε να καθορίζουμε το πρόβλημα και να διορθώνουμε την τάση που έχουμε να ψάχνουμε μια γρήγορη λύση. Αν αρχίσεις να δίνεις περισσότερη προσοχή στο πώς καθορίζεις τα προβλήματά σου, πιθανώς να διαπιστώσεις ότι είναι συνήθως, πολύ πιο δύσκολο απ’ ότι να τα λύνεις. Αλλά επίσης θα διαπιστώσεις ότι το αποτέλεσμα αξίζει πολύ την προσπάθεια.
